On Wednesday (8/1/2025) a workshop by (Assist. Prof. Kamran Ahmed Hama)  entitled (Economic Development and Critical Philosophy) in the College of Administration and Economics at (12:30) pm in the Department of Economics Held in the seminar hall. The main topics of the workshop were:
Topic One: Economic Development.
Topic Two: Philosophy of Criticism.
Topic Three: Dialectical Relationship Between Economic Development and Critical Philosophy

The first topic discussed in detail economic development and the concepts related to economic development (change and change, economic growth and economic development, economic progress).

Then, economic development was scientifically analyzed and the dimensions of development were analyzed and the difference between economic development and the concepts mentioned above is that when each economy reaches its own stage of economic development, it is difficult for this society to retreat to pre-development. These changes and economic growth, along with developments, are clearly reflected in a fundamental change in Europe in general and Western Europe. Economic developments have brought about radical changes in all relations of production and infrastructure of society, including philosophical, literary, religious and all other intellectual aspects.

Then a brief overview of the changes and developments in the Third World countries of South America, Asia and Africa in different ways, most of which until the middle of the twentieth century was the form of repression and oppression of the Third World countries. This has been the main reason why these changes and developments have been distorted and their consequences have been mostly superficial.

In this context, social changes were discussed as a consequence of economic development, the deterioration of the traditional social structure of the slave systems, and so on
Nobility and the passing of religious advice and decisions are to protect social institutions
Traditions such as the family have submitted to the abolition or weakening of the family institution in the East and West.

The second topic of the workshop discussed the philosophy of criticism. It was pointed out that this thesis of philosophy existed in ancient Greece with Socrates and Plato to some extent with Aristotle, but the thesis itself in philosophy starts with the observation of doubt It began with Socrates, and this doubt It was disbelief in the conditions of slavery in Greece.

Then refers to the doubts of Imam Ghazali as the doubts of the nobility and the rule of the religious state of the Abbasid Caliphate and Ghazali’s doubts were to consolidate the certainties in Islamic thought that in some ways criticized the rule and religious thought.

Then the doubts of René Descartes were discussed as a philosophical thesis of a new world system, the system of commercial capitalism, in which his doubts were to prove the existence of monotheism and away from the ordinary religious concepts dominated by the Catholic Church.

However, it was said that the school of criticism was founded by the eighteenth-century German philosopher (Immanuel Kant). Later, for Marx, this movement did not only converge on criticism, but also took steps to change society, eliminate class differences, class oppression, and end the capitalist system after the establishment of industrial capitalism in the nineteenth century.

Later, this thesis of philosophy came out of the control of Marxist thought and the German Heidegger expressed a new view of this kind of philosophy. The contemporary leaders of this thesis in philosophy today known as the Frankfurt School He is one of the postmodern leaders.

The third theme was reflected as a small outcome of the workshop. That is, all the intellectual changes that the field of philosophical thought in general and the thesis of critical philosophy in particular have undergone are the result of economic developments, and this trend will continue.

ڕۆژ ی چوارشەممە بەرواری (٨/١/٢٠٢٥) سیمینارێک لەلایەن بەڕێز (پ.ی.د. کامەران احمد حمە) بەناونیشانی ( گەشەسەندنی ئابووری و فەلسەفەی ڕەخنەیی) لە کۆلێجی کارگێڕی و ئابووری له کات ژمێر (١٢:٣٠) دوانیوەڕۆ لە بەشی ئابووری لە هۆڵی (سیمینار) بەڕێوەچوو. تەوەرە سەرەکییەکانی وۆڕکشۆپ بریتی فوون لە

تەوەری یەکەم: پەرەسەندنی ئابووری

تەوەری دووەم: فەلسەفەی ڕەخنەگەرایی

تەوەری  سێهەم: دیالەکتیکی نێوان پەرەسەندنی ئبووری و فەلسەفەی ڕەخنەگەرایی

لە تەوەری یەکەم بە ووردی باس لە پەرەسەندنی ئابووری و ئەو چەمکانە کرا کە وا بەستەن بە پەرەسەندنی ئابوورییەوە ( گۆڕان و گۆڕانکاری گەشەی ئابووری و گەشەپێدانی ئابووری، پێشکەوتنی ئبووری) 

لەدوایدا بەشێوەیەکی زانستی  پەرەسەندنی ئابووری شرۆڤە کراو رەهەندەکانی ئەپەرەسەندنە شیکرایەوە و جیاکەرەوەی پەرەسەندنی ئابووری لە چەمکەکانی کە باسکرا و لەوەدا خۆی ئەبینێتەوە لە کاتەکدا هەر ئابووریەک دەگاتە قۆناغی تایبەت بە پەرەسەندنی ئابووری  خۆی ناکرێت و ئەستەمە ئە کۆمەڵگایە جارێکی دیکە بتوانێت پاشەکشە بکاتەوە بۆ قۆناغی پێش پەرەسەندن. ئە بارودۆخ و گۆڕان و گەشە ئابوورییانە هاوشانی پێشکەوتنەکان بە ڕوونی بێ شێوانێکی بونیادی لە ئەوروپا دا بە گشتی و ئەوروپای خۆراوا زۆر بەباشی ڕەنگی داوەتەوە و ئاشکرایە. پەرەسەندنە ئابوورییەکان بونەتەهۆی بەدیهێنانی گۆڕانکاری ڕیشەیی لە سەرجەمی پەیوەندییەکانی بەرهەل هێنان و سەرخانی کۆمەڵگا تەواو تێڕوانینە فەلسەفی و ئەدەبی و ئاینی و تەواوی لایەنە فکرییەکانی دیکە.

لە پاشاندا ئامازەیەکی کورت درا بە هاتنی ئە گۆڕانکاری و پەرەسەندنانە بۆ ووڵاتانی جیهانی سێ ئەمەریکی باشور و ئاسیا و ئەفەریقا لە ڕیگەی جیاوازەوە، کە زۆرینەیان تا ناوەڕاستی سەدەی بیست شێوزی سەرکوت و داپڵۆسین  چەوساندنەوەی لە ڕادەبەدەری ووڵاتانی جیهانی سێ بووە. ئەوەش هۆکاری سەرەکی بووە بۆ ئەوەی ئە گۆڕانکاری و پەرەسەندنانە شێواو بن و دەرئەنجامەکانیان  زۆرینەی ڕوکەش بن.

هەر لە چوارجێوەیەدا باس لە  گۆڕانکارییە کۆمەڵایەتیەکانیش کرا وەک پاشکۆیەکی پەرەسەندنە ئابوورییەکان، تێکچوونی بونیانی کۆمەڵایەتی نەریتی سەردەمی سیستەمەکانی کۆیلایەتی  و دەرەبەگایەتی و تێپەڕاندنی ئامۆژگاری و بڕیارە ئاینیەکان بۆ پاراستنی دەزگا کۆمەڵایەتیە نەریتییەکان وەک خێزان ملکەچبوون بۆ هەڵوەشاندنەوە یان لاواز بوونی دەزگای  خێزان لە خۆرهەڵات و خۆراوا

لەتەوەری دووەمی وۆڕکشۆپەکە دا باس لە فەلسەفەی ڕەخنەگەرایی کران ئامازە بەوەکرا کە ئەم تێزە لە فەلسەفە لە سەردەمی یۆنانی کۆنەوە لایی سوکرات و ئەفلاتون لە ئاستێکدا لای ئەرستۆ بوونی هەبووە، بەڵام خودی ئەو تێزە لە فەلسەفەدا لە تێڕامانی گومانەوە دەست پێدەکات، بە پلەی یەکەم گومان وەک بونیادێکی فەلسەفی لای سوکرات دەستی پێکردووە، ئە گومانەش بروانەبوون بووە لەو بارودۆخەی لە سەردەمی کۆیلایەتی دا لە یۆنان بەرجەستە بووە.

پاشان ئاماژە بە گومانی ئیمام غەزالی دراوە وەک گومانی سەردەمی دەرەبەگایەتی و فەرمانڕەوایەتی دەوڵەتی ئاینی خەلافەتی عەباسی و گومانەکانی غەزالی بۆ چەسپاندنی یەقینەکانی ناو هزری دینی ئیسلامی بووە کە بەجۆرێک لە جۆرەکان لە سەردەمەدا ڕخنە لە ڕەوتەی حوکمڕانی  و بیرکرنەوە ئاینیەکان گیراوە

لەپاشاندا باس لە گومانەکانی ڕینێ دیکارتی فەڕەنسی کرا وەک تێزێکی فەلسەفی لە سیستەمێکی نوێی جیهانی ئەویش سیستەمی سەرمایەداری بازرگانی بووە، کە تیایدا گومانەکانی ئەم بۆ سەلماندنی بوونی تەکگەرایی و دوورکەوتنەوە بووە لە چمکە ئاینییە ئاسای باڵا دەستی کەنیسە کاسۆلیکی

بەڵام ئەوەی باسی لێوەکرا کە قوتابخانەی ڕەخنەگەرایی دامەزرێنەکەی دەگەڕێتەوە بۆ فەیلەسوفی ئەڵمانی سەدەی هەژدە (عەمانوئێڵ کانت). لە پاشاندا ئەم ڕەوتە لای مارکس تەنها لە رەخنەگرتندا کۆنابێتەوەبەڵک، هەنگاو دەنێت بۆ گۆڕانی کۆمەڵگا و نەهێشتنی جیاوازی چینایەتی و چەوساندنەوەی چینایەتی  و کۆتایی هێنان بە سیستەنی سەرمایەداری، دوای جێگیربوونی سەرمایەداری پیشەسازی لە سەدەی نۆزدەیەمدا

لەپاشاندا ئەم تێزەی فەلسەفە لە ژێر ڕکێفی بیری مارکسیزم دەردەچێت و هایدگەری ئەڵمانی تێڕوانینی نوێ بۆ ئەم جۆرە لە فەلسەفە دەردەبڕێت، ڕابەرانی ‌هاوچەرخی ئەم تێزە لە فەلسەفە ئەمڕۆ ناسراوە بە (قوتابخانەی فڕانکفۆڕت) کە یەکێک لە فەیلەسوفەکان هایرماسی ئەڵمانی هاوچەرخە کە هێشتا  لە ژیاندا ماوە یەکێە لە ڕابەرانی پۆست مۆدرێنە

تەوەری سێهەم لەوەدا بەرجەستە بوو وەک دەرئەنژامێکی بچوک  بۆ ئەو وۆڕکشۆپە. ئەویش ئەوەیە تەواوی ئەو کۆڕانکاریە فکریانەی بواری هزری فەلسەفی بە گشتی و تێزی فەلسەفەی ڕەخنەگەرایی بەتایبەتی پێی گەیشتووە، دەرئەنجامی پەرەسەندنە ئابووریەکانە، وە ئەم ڕەوتەش بەردەوام دەبیت